دیافراگم دوربین چیست؟

دوربین های عکاسی و دوربین گوشی های هوشمند از گذشته تا به امروز تغییرات زیادی کرده اند و قطعات مختلفی به آن ها اضافه شده است. یکی از مهم ترین اجزای دوربین دیافراگم است که عملکردی مشابه مردمک چشم دارد. همانطور که قطر مردمک چشم با کم و زیاد شدن نور تغییر می کند، دیافراگم نیز همین عملکرد را در دوربین عکاسی دارد. در واقع این قطعه به نحوی ورود و خروج نور را کنترل می کند.
بسیاری از افراد تازه کار و دیگر افراد با واژه دیافراگم و لنز در عکاسی آشنا هستند؛ اما در مورد نحوه عملکرد، جای گیری و نقش آن ها در عکاسی اطلاعی ندارند. به همین خاطر تصمیم گرفتیم تا در این مقاله به طور مفصل در مورد دیافراگم و نحوه عملکرد آن در دوربین عکاسی مطالبی ارائه دهیم.

دیافراگم چیست؟

به زبان ساده، دیافراگم یک قطعه مکانیکی در دوربین عکاسی است که متشکل از 9 تیغه می باشد و درون لنز دوربین تعبیه شده است. این قطعه نور را از لنز به سنسور منتقل می کند که میزان این نور به اندازه دریچه دیافراگم بستگی دارد. اندازه دریچه یا روزنه دیافراگم با میزان عبور نور رابطه مستقیم دارد؛ یعنی هر چه اندازه روزنه کوچکتر باشد نور کمتری وارد شده و هر چه بزرگ تر باشد نور بیشتری منتقل خواهد شد.
با توجه به این تفاسیر می توان گفت که دیافراگم تعیین کننده میزان روشنایی تصاویر ثبت شده می باشد. بنابراین نحوه صحیح تنظیمات دیافراگم برای ثبت تصاویر بسیار مهم است. البته زمانی که دوربین بر روی تنظیمات خودکار باشد، کامپیوتر دوربین تعیین کننده میزان باز و بسته بودن دریچه دیافراگم است. برای تنظیمات دستی دیافراگم، شناخت اعداد به کار گرفته شده برای این قطعه بسیار مهم است. اعداد دیافراگم با ترکیب حرف f در کنار یک عدد مانند f/1.4، f/8 و… نمایش داده می شوند.
حرف f نشان دهنده ی فاصله کانونی یعنی فاصله بین لنز و سنسور است که بر حسب میلی متر اندازه گیری می شود. عددی که بعد از حرف f نمایش داده می شود، نسبت فاصله کانونی به قطر دیافراگم می باشد که به شیوه زیر محاسبه می شود:

N = فاصله کانونی تقسیم بر قطر دیافراگم

طبق این شیوه اگر فاصله کانونی 50 میلی متر و قطر دیافراگم 25 میلی متر باشد حاصل، عدد 2 به دست می آید که به صورت f/2 نمایش داده می شود. مهم ترین نکته در مورد این اعداد این است که هرچه عدد بعد از f بزرگ تر باشد یعنی روزنه کوچکتر است و نور کمتری وارد می شود و هرچه این عدد کوچکتر باشد یعنی روزنه بزرگ تر است و نور بیشتری وارد می شود.

مطلب پیشنهادی: اجزای دوربین

نقش دیافراگم در عکاسی

دیافراگم در کنترل نور، روشنایی تصویر و تعیین عمق میدان دید نقش دارد. کنترل نور به وسیله دیافراگم همانند باز و بسته کردن یک پنجره بزرگ است. همانگونه که با باز کردن پنجره نور بیشتری وارد اتاق می شود، دیافراگم باز نیز باعث انتقال نور بیشتر به سنسور می شود و به این ترتیب تصویر روشن تری ثبت می شود. در مکان های با نور کم، باز کردن کامل دیافراگم می تواند روشنایی تصویر را افزایش دهد.
یکی دیگر از وظایف دیافراگم در عکاسی کنترل فوکوس و میزان تاری تصویر است. دیافراگم باز باعث می شود پس زمینه تصویر تارتر دیده شود و دیافراگم بسته بر روی فوکوس و تعیین عمق میدان تاثیرگذار است. البته دقت داشته باشید که دیافراگم در فوکوس کردن بر روی تصویر نقشی ندارد، بلکه بخش های فوکوس شده و فوکوس نشده تصویر را نمایش می دهد.
تنظیم صحیح دیافراگم برای ثبت تصاویر خلاقانه بسیار مهم است. برای مثال اگر قصد عکاس تمرکز بیننده بر روی سوژه اصلی باشد و پس زمینه عکس به نحوی باشد که حواس بیننده را از سوژه اصلی دور کند، می تواند با استفاده از دیافراگم باز پس زمینه تصویر را تار کند. در صورتی که کل پس زمینه مهم باشد با دیافراگم بسته می تواند کل تصویر را به صورت واضح ثبت کند.

چه عددی برای دیافراگم مناسب تر است؟

معمولا دیافراگم دوربین های مختلف اعداد ثابت و مشخصی دارند. این اعداد به ترتیب با ضرب در رادیکال 2، عدد بعدی را تشکیل می دهند. برای مثال عدد 1.4 در رادیکال 2 ضرب می شود و حاصلضرب، عدد 2 به دست می آید. دوباره اگر 2 در 1.41 ضرب شود حاصلضرب عدد 2.8 خواهد بود و این روند تا انتها ادامه دارد.
با اینکه معمولا دیافراگم اعداد ثابتی دارد، اما در دوربین های DSLR می توان اعداد بینابین نیز انتخاب کرد. در دوربین گوشی های هوشمند به علت عدم امکان حرکت لنز، دیافراگم یک عدد ثابت است اما دردوربین های حرفه ای این امکان وجود دارد که بتوان با تغییر زوم، مقدار دیافراگم را تنظیم کرد.
مقدار عددی دیافراگم در دوربین های حرفه ای روی لنز یا کنار آن نوشته می شود که معمولا بین دو عدد متغیر است. برای انتخاب مقدار اندازه دیافراگم، اعداد بعد از 1 اهمیت دارند. برای مثال اعدادی مثل f/3.5 تا f/5.6 نشان دهنده قابلیت تغییر زوم و کوچک و بزرگ شدن دریچه دیافراگم هستند. البته بعضی از دوربین ها نیز وجود دارند که دارای دریچه ثابت هستند؛ یعنی تغییر زوم هیچ تاثیری در اندازه دریچه ندارد.
در گوشی های هوشمند برعکس دوربین های عکاسی، عدد دیافراگم بر روی دوربین نوشته نشده است و باید این عدد را از بخش مشخصات فنی گوشی پیدا کرد. در حال حاضر عدد دیافراگم در گوشی های هوشمند امروزی بین f/1.7 تا f/2.2 متغیر است. هرچه عدد نمایش داده شده بعد از حرف f کوچکتر باشد انتخاب بهتری خواهد بود.

مطلب پیشنهادی: شاتر های دوربین

نحوه تنظیم دیافراگم

برای تنظیم دیافراگم می توان از دو حالت دستی و تقدم یا اولویت دیافراگم استفاده کرد. در اکثر دوربین های دیجیتالی حرف M نشان دهنده حالت دستی و حرف A یا AV نشان دهنده حالت تقدم یا اولویت دیافراگم است. اکثر عکاسان حرفه ای حالت دستی را برای تنظیم دیافراگم استفاده می کنند. با استفاده از تنظیم دستی علاوه بر تعیین عدد دیافراگم، می توان پارامترهای ایزو و سرعت شاتر را نیز برای تعیین نوردهی استاندارد تنظیم کرد. یکی از مزیت های مهم تنظیم دستی، ثبت تصویر با جزئیات و رزولوشن بالا می باشد.
دومین حالت برای تنظیم دیافراگم که بیشتر افراد مبتدی و تازه کار از آن استفاده می کنند حالت تقدم یا اولویت دیافراگم است. در این حالت عکاس تنها می تواند عدد دیافراگم را تنظیم کند. دو پارامتر دیگر یعنی سرعت شاتر و ایزو توسط خود دوربین به صورت اتوماتیک انجام می شود. با توجه به اینکه در این حالت، تنظیمات اصلی در اختیار دوربین است ممکن است نوردهی به درستی تنظیم نشود و تصاویر خیلی روشن یا تیره باشند. بنابراین بهتر است بعد از تسلط کامل در تنظیمات دیافراگم از حالت دستی استفاده شود. البته در صورت چنین اتفاقی می توان با استفاده از علامت +/- که بر روی دوربین قرار دارد نور تصویر را تنظیم کرد.

جمع بندی

دیافراگم از مهم ترین قطعات داخلی در ساخت دوربین های عکاسی و دوربین گوشی های هوشمند است. این قطعه در دوربین گوشی های هوشمند به علت عدم تحرک قابل تغییر و تنظیم نیست و همواره ثابت است اما در دوربین های عکاسی قابلیت تنظیم به دو روش دستی و تقدمی را دارد.
در روش دستی تنظیم هر سه پارامتر یعنی دیافراگم، سرعت شاتر و ایزو به عهده خود عکاس است اما در روش تقدم یا اولویت دیافراگم تنها تنظیم دیافراگم به عهده عکاس است؛ تنظیم دو پارامتر دیگر توسط خود دوربین صورت می گیرد. البته برای ثبت یک تصویر حرفه ای تنها آشنایی با دیافراگم کافی نیست، بلکه باید با دیگر قطعات اصلی نیز آشنا شد و نحوه عملکرد آن ها را بررسی کرد.