تاریخچه عکاسی پرتره در جهان

عکاسی یکی از پرطرفدارترین رشته های هنری در سراسر جهان است که به نوعی در معرفی فرهنگ و تاریخ هر کشور دخیل است. البته خود این هنر نیز تاریخچه ای دارد که با ظهورش تحول بزرگی در سراسر جهان به همراه داشت. در همین خصوص تصمیم گرفتیم تا در این مقاله نیم نگاهی به تاریخچه عکاسی داشته باشیم. در گذشته عکاسی تنها مختص به دوربین های عکاسی می شد؛ اما امروزه با ظهور و پیشرفت گوشی های هوشند افراد بسیاری هستند که به صورت حرفه ای در این رشته هنری قدم برمی دارند.
عکاسی هنری است که با بی زبانی، تمام احساسات و حرف های ناگفته در صحنه عکاسی و سوژه را به مخاطب منتقل می کند. این هنر که امروزه طرفداران بیشماری در سراسر جهان دارد خود به شاخه های مختلفی تقسیم می شود که یکی از پرطرفدارترین این شاخه ها عکاسی پرتره یا عکاسی چهره است.

عکاسی پرتره چیست؟

عکاسی پرتره، عکاسی از چهره افراد است که در دسته بندی های مختلف و موضوعات متنوعی ثبت می شود. معمولا افراد در موقعیت های مختلفی مثل فارغ التحصیلی، جشن عروسی، تولد نوزاد و… از این نوع شیوه عکاسی استفاده می کنند. در عکاسی پرتره هدف تنها چهره افراد است که شخصیت و ماهیت افراد، از حالات چهره به مخاطب منتقل می شود.
با اینکه هدف اصلی این نوع سبک از عکاسی انتقال احساسات و عواطف و به نوعی پرداختن به شخصیت افراد از طریق چهره است، اما در برخی موارد قسمتی از بدن نیز با چهره همراه می شود. عکاسی پرتره علاوه بر اینکه یکی از پرطرفدارترین شاخه های این هنر است یکی از پردرآمدترین ترین هنرها نیز در کل جهان می باشد.
امروزه عکاسی پرتره گسترده تر شده و علاوه بر پرتره چهره شامل پرتره هنری، تمام قدی، تبلیغاتی، سیاسی و خانوادگی نیز می شود. معمولا در عکاسی پرتره بیشتر از زمینه ساده استفاده می شود تا تمرکز بر روی هدف اصلی یعنی چهره سوژه باشد. از دیگر مواردی که در این نوع سبک از عکاسی بسیار مهم است می توان تغییر حالات سوژه، تنظیم نور مناسب، موقعیت مکانی دوربین، فاصله مناسب از سوژه و نوع لنز به کار گرفته شده را نام برد.
مهم ترین عامل در عکاسی پرتره از میان گزینه های گفته شده نور است. بهتر است برای ثبت عکس پرتره از نورهای طبیعی استفاده شود یا با تغییر دادن تنظیمات دوربین و کم و زیاد کردن نور، نور مناسب را ایجاد کرد. همچنین بهتر است با استفاده از عمق میدان، پس زمینه عکس محو شود تا تاکید، بیشتر بر روی چهره شخص باشد.

مطلب پیشنهادی: تاریخچه عکاسی در جهان

تاریخچه عکاسی پرتره در جهان

ثبت چهره اشخاص از زمان های بسیار دور حتی قبل از پیدایش دوربین و عکاسی رواج داشته که به آن نقاشی پرتره می گفتند. با گذشت زمان و پیدایش اولین دوربین ها و فناوری عکاسی، نقاشی پرتره جای خود را به عکاسی پرتره داد. با توجه به زمان بر بودن نقاشی و زحمت زیاد آن، عکاسی پرتره توانست جایگاه خیلی خوبی را در بین مردم جهان پیدا کند و به مرور به پرطرفدارترین شاخه ی عکاسی تبدیل شد.
عکاسی پرتره برای اولین بار در سال 1839 توسط شخصی به نام لویی داگر به آکادمی علوم فرانسه ورود پیدا کرد. پس از آن، شخص دیگری به نام رابرت کرنلیوس اولین عکس پرتره را به ثبت رساند. بعد از این اتفاق، رفته رفته به طرفداران این نوع عکاسی اضافه شد و عکاسان آن زمان تصمیم گرفتند تا از شخصیت های مشهور عکس های پرتره ای ثبت کنند.
پیشرفت این سبک عکاسی به نحوی بود که در سال 1870 از این نوع عکاسی در زمینه جرم و جنایات نیز برای ثبت چهره مجرمین استفاده شد. به مرور زمان و با پیشرفت عکاسی پرتره، دیگر کشورها نیز با این سبک از عکاسی آشنا شدند و به جمع استفاده کنندگان این هنر اضافه شدند. یکی از کشورهایی که تصمیم گرفت از این نوع سبک عکاسی استفاده کند کشور ایران بود.

تاریخچه عکاسی پرتره در ایران

به طور کلی عکاسی در ایران از زمان قاجار و در دوران پادشاهی ناصرالدین شاه آغاز شد. در آن زمان عکاسانی از کشورهای فرانسه، ایتالیا و اتریش به ایران آمدند تا به ایرانی ها هنر عکاسی را بیاموزند. ایرانی هایی که اقدام به آموختن این هنر کردند به سه دسته تقسیم می شدند:

• افرادی که کارشان عکاسی برای موسسات علمی بود
• افرادی که فقط برای سرگرمی عکاسی می کردند
• افرادی که درآمدشان از این راه تامین می شد

اولین عکس های پرتره ثبت شده در ایران عکس های ناصرالدین شاه بود؛ زیرا در آن زمان معمولا اولین عکس های ثبت شده از چهره پادشاهان بود. طبق اطلاعات موجود، در تاریخ ایران ناصرالدین شاه اولین شخصی بود که عکاسی را یاد گرفت و توانست عکسی پرتره از چهره خود و چهره مادرش ثبت کند.
ناصر الدین شاه در آن زمان حتی از زنان حرم سرای خود نیز عکس های پرتره ای ثبت کرد. به این دلیل که در آن زمان عکاسان مرد اجازه عکاسی از زنان را نداشتند، ناصرالدین شاه خود از تمامی زنان حرم سرای خود عکس گرفت. این عکس ها در مجموعه عکس های بیوتات موجود می باشند و ناصرالدین شاه با خط خودش بر روی آن ها قید کرده که این عکس ها توسط خودش ثبت شده است.

مطلب پیشنهادی: تاریخچه عکاسی

بعد از ناصرالدین شاه، اولین کسی که عکاسی را یاد گرفت آقا رضا از پیشخدمت های خود شاه بود. آقا رضا پیشخدمت مخصوص شاه و پسر میرزا اسماعیل جدیدالسلام از افراد دربار بود. ایشان عکاسی را زیر نظر استادی فرانسوی به نام کارلهیان فرا گرفت. او که بعد از ناصرالدین شاه از اولین عکاسان ایران بود در عکس های خود به حرفه ها، مسائل اجتماعی و طبقات مختلف جامعه می پرداخت. در آن زمان بیشتر عکس ها به صورت ساده و با پس زمینه سیاه و سفید ثبت می شد.

شروع نورپردازی در عکاسی پرتره

در سال های اولیه ورود عکاسی پرتره به ایران، بیشتر عکس ها از روی وسایل و تجهیزاتی که در دست سوژه قرار داشت ثبت می شد. در آن دوران، نورپردازی و فنون ویژه عکاسی جایگاه چندانی نداشت و عکاسان ایرانی نیز علم چندانی در این موارد نداشتند. در همان دوران قاجار با گذشت زمان و به مرور عکاسی پرتره با نورپردازی همراه شد.
با ورود برخی تجهیزات و آشنایی عکاسان با تکنیک ها و اصول عکاسی، عکاسان یاد گرفتند که برای ثبت عکس های پرتره بهتر از نورپردازی استفاده کنند. بنابراین اولین عکس های پرتره با رعایت اصول نورپردازی در دوران قاجار ثبت شد. علاوه بر نورپردازی از دیگر تکنیک هایی که عکاسان ایرانی برای ثبت عکس پرتره فرا گرفتند، برقراری ارتباط چشمی با سوژه و نشان دادن غم و شادی در چهره و نگاه سوژه بود.
با پیشرفت عکاسی در دوران قاجار به مرور این هنر از دربار خارج شد و عکاسان از سوژه های معمولی برای ثبت عکس های خود استفاده می کردند. البته با اینکه این صنعت در ایران به خوبی رواج پیدا کرد و گسترده تر شد، اما عکاسی پرتره پیشرفت چندانی نداشت و افراد معدودی از این سبک استفاده می کردند.

جمع بندی

عکاسی پرتره که اولین سبک عکاسی به شمار می رود، از گذشته تا به امروز پیشرفت زیادی کرده است و اصول و تکنیک های خاصی به همراه دارد. با وجود گذشت زمان، هنوز افراد زیادی در سراسر جهان هستند که طرفدار این سبک از عکاسی می باشند و عکس های خود را به صورت پرتره ثبت می کنند. شاید مهم ترین ویژگی عکاسی پرتره برقراری ارتباط چشمی سوژه با مخاطب و انتقال احساسات و عواطف او باشد.